COVID-19 Pandemisinin Dünya Ekonomisine Etkileri ve Geleceğe Yönelik Öngörüler

Öz

COVID-19 pandemisi, dünya genelinde insanların sağlığını tehdit etmekle kalmayıp, küresel ekonomiyi de önemli ölçüde etkilemiştir. Pandemi nedeniyle uygulanan kısıtlamalar ve önlemler, ekonomik büyüme, istihdam, uluslararası ticaret, turizm ve enerji piyasaları gibi çeşitli alanlarda ciddi sonuçlara yol açmıştır. Bu makalede, COVID-19 pandemisinin dünya ekonomisi üzerindeki etkileri ve geleceğe yönelik öngörüler incelenmektedir. Bu kapsamda, pandemi sürecinde öğrenilen dersler ve yaşanan deneyimler, devletlerin ve uluslararası kuruluşların gelecekte benzer krizlere daha iyi hazırlıklı olmalarına yardımcı olacaktır.

Giriş

COVID-19 pandemisi, 2020 yılının başlarında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve kısa sürede tüm dünyaya yayılan yeni tip koronavirüs (SARS-CoV-2) nedeniyle meydana gelen küresel bir sağlık krizidir (WHO, 2020). Pandemi, dünya genelinde insanların sağlığını tehdit etmekle kalmayıp, küresel ekonomiyi de önemli ölçüde etkilemiştir. Pandemi nedeniyle uygulanan kısıtlamalar ve önlemler, ekonomik büyüme, istihdam, uluslararası ticaret, turizm ve enerji piyasaları gibi çeşitli alanlarda ciddi sonuçlara yol açmıştır (OECD, 2020).

Bu makalede, COVID-19 pandemisinin dünya ekonomisi üzerindeki etkileri ve geleceğe yönelik öngörüler incelenmektedir. Bu kapsamda, pandemi sürecinde öğrenilen dersler ve yaşanan deneyimler, devletlerin ve uluslararası kuruluşların gelecekte benzer krizlere daha iyi hazırlıklı olmalarına yardımcı olacaktır. Makale, şu bölümlerden oluşmaktadır: Küresel Ekonomik Büyüme, İstihdam ve İşgücü Piyasası, Uluslararası Ticaret ve Küresel Tedarik Zincirleri, Turizm ve Seyahat Sektörü, Enerji Piyasaları ve Petrol Fiyatları, ve Geleceğe Yönelik Öngörüler.

Küresel Ekonomik Büyüme

Pandemi sürecinde, dünya genelinde ekonomik büyüme önemli ölçüde yavaşlamıştır. 2020 yılında küressel GSYİH’nin büyük bir daralma yaşadığı gözlemlenmiştir (World Bank, 2020). Çok sayıda ülke, ekonomik faaliyetlerin azalması ve işsizliğin artması nedeniyle resesyona girmiştir. Dünya Bankası ve IMF, pandemi nedeniyle küresel ekonomik büyüme tahminlerini sürekli olarak düşürmek zorunda kalmıştır (IMF, 2020). Pandeminin etkilerinin azalmaya başlamasıyla birlikte, 2021 yılında küresel ekonomide kısmi bir toparlanma yaşanmış, ancak bu toparlanma eşitsiz ve belirsiz bir seyir izlemiştir (OECD, 2021).

Gelişmekte olan ve gelişmiş ülkeler, pandeminin ekonomik etkilerini farklı düzeylerde yaşamışlardır. Gelişmiş ülkeler, salgının başlarında daha hızlı bir ekonomik daralma yaşarken, gelişmekte olan ülkeler pandeminin etkilerini daha uzun süreli ve daha derin bir şekilde hissetmişlerdir (Baldwin & di Mauro, 2020). Özellikle düşük gelirli ülkeler, pandemi nedeniyle yoksulluk ve açlık gibi sosyo-ekonomik sorunlarla karşı karşıya kalmışlardır (United Nations, 2020).

İstihdam ve İşgücü Piyasası

COVID-19 pandemisi, dünya genelinde işgücü piyasasını önemli ölçüde etkilemiştir. İşletmeler kapanmak zorunda kaldığı veya faaliyetlerini azalttığı için milyonlarca insan işsiz kalmıştır. ILO’nun (Uluslararası Çalışma Örgütü) raporlarına göre, pandemi nedeniyle dünya genelinde 400 milyonun üzerinde tam zamanlı iş kaybedilmiştir (ILO, 2020). İşsizlik oranları, gençler ve düşük gelirli kesimler arasında daha da yüksektir, bu da sosyal ve ekonomik eşitsizlikleri derinleştirmektedir (Chetty et al., 2020).

Pandeminin etkileri, sektörel bazda da farklılık göstermiştir. Özellikle hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmeler, salgın nedeniyle uygulanan kısıtlamalar ve sosyal mesafe önlemleri nedeniyle ciddi gelir kayıpları yaşamışlardır. Buna karşın, teknoloji ve e-ticaret gibi alanlarda faaliyet gösteren şirketler, pandemi sürecinde hızlı bir büyüme kaydetmişlerdir (Manyika et al., 2020).

Uluslararası Ticaret ve Küresel Tedarik Zincirleri

Pandemi, uluslararası ticaret ve küresel tedarik zincirleri üzerinde de önemli etkiler yaratmıştır. Ülkeler arası sınırların kapatılması, fabrikaların durması ve lojistik süreçlerin aksaması nedeniyle küresel ticaret hacmi önemli ölçüde düşmüştür (UNCTAD, 2020). Ayrıca, pandemi sürecinde yaşanan tedarik zinciri aksamaları, üretim süreçlerinde gecikmelere ve maliyet artışlarına yol açmıştır (Miroudot, 2020).

Pandeminin etkileri, küresel tedarik zincirlerinin yeniden yapılandırılması ve yerelleştirilmesi eğilimlerini hızlandırmıştır. Şirketler ve devletler, risklerin azaltılması ve tedarik sürekliliğinin sağlanması amacıyla, üretim süreçlerini daha yakın bölgelere taşımaya ve alternatif tedarikçilerle çalışmaya yönelmişlerdir (KPMG, 2020). Bu durum, gelecekte küresel ticaret ve üretim modellerinde değişikliklere yol açabilecektir.

Turizm ve Seyahat Sektörü

COVID-19 pandemisi, turizm ve seyahat sektörünü de derinden etkilemiştir. Uluslararası ve yerel seyahat kısıtlamaları, karantina önlemleri ve sosyal mesafe kuralları nedeniyle, turizm gelirleri ve seyahat talebi önemli ölçüde azalmıştır (WTTC, 2020). Havayolu şirketleri, oteller, seyahat acenteleri ve tur operatörleri gibi sektörde faaliyet gösteren işletmeler, ciddi mali zorluklar yaşamış ve iflas riskiyle karşı karşıya kalmışlardır (Gössling et al., 2020).

Pandemi sürecinde, turizm ve seyahat sektöründe yeni iş modelleri ve uygulamalar ortaya çıkmıştır. Örneğin, sanal turlar, dijital etkinlikler ve uzaktan çalışma imkanları sunan turistik tesisler, pandemi döneminde popülerlik kazanmıştır (Sigala, 2020). Ayrıca, pandemi sonrası dönemde, sürdürülebilir turizm ve yerel destinasyonlara yönelik talebin artabileceği öngörülmektedir (Brouder et al., 2020).

Enerji Piyasaları ve Petrol Fiyatları

COVID-19 pandemisi, enerji piyasalarını ve petrol fiyatlarını da etkilemiştir. Pandemi nedeniyle düşen enerji talebi, petrol fiyatlarında tarihi düşüşlere yol açmıştır (IEA, 2020). Petrol üreten ülkeler ve şirketler, bu durumnedeniyle gelir kayıpları yaşamış ve enerji yatırımlarını azaltmak zorunda kalmışlardır (OPEC, 2020). Ayrıca, enerji piyasalarında yaşanan bu dengesizlikler, enerji politikalarının ve enerji güvenliği stratejilerinin gözden geçirilmesine neden olmuştur (Yergin, 2020).

Pandemi süreci, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik ilgiyi artırmıştır. Karbon salınımını azaltma ve enerji dönüşümünü hızlandırma hedefleri doğrultusunda, devletler ve şirketler, yenilenebilir enerji yatırımlarına öncelik vermişlerdir (IRENA, 2020). Bu durum, enerji piyasalarının gelecekte daha sürdürülebilir ve çevre dostu bir yapıya dönüşmesine katkı sağlayabilecektir.

Çözümler

COVID-19 pandemisinin dünya ekonomisine etkileri ve geleceğe yönelik öngörüler dikkate alındığında, pandemi sonrası dönemde ekonomik toparlanmanın hızı ve niteliği konusunda belirsizlikler bulunmaktadır. Uzun vadeli etkilerin ne olacağı ve ekonomik toparlanmanın ne zaman tamamlanacağı, salgının seyri, aşı dağıtımının hızı ve devletlerin ekonomik politikalarına bağlı olarak değişebilir (Fernandes, 2020).

Gelecekte benzer krizlere daha iyi hazırlıklı olmak adına, devletlerin ve uluslararası kuruluşların işbirliği ve koordinasyonu önem taşımaktadır. Sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi, sosyal ve ekonomik eşitsizliklerin azaltılması, sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşma konularında ortak çözümler geliştirilmesi gerekmektedir (United Nations, 2021).

Sonuç olarak, COVID-19 pandemisi, dünya ekonomisine önemli etkiler yapmış ve gelecekte benzer krizlerin yaşanma riskini ortaya çıkarmıştır. Bu süreçte öğrenilen dersler ve yaşanan deneyimler, devletlerin ve uluslararası kuruluşların gelecekte daha iyi hazırlıklı olmalarına yardımcı olacaktır.

Küresel Tedarik Sıkıntısı

COVID-19 pandemisi, küresel tedarik zincirlerinde önemli aksaklıklara yol açarak, tedarik sıkıntısı problemini ortaya çıkarmıştır (Gereffi, 2020). Üretim süreçlerinin durması, lojistik ve taşımacılık hizmetlerinde yaşanan kesintiler, uluslararası ticaretin düşmesi ve hammadde temininde yaşanan zorluklar, tedarik sıkıntısının temel nedenleri arasında yer almaktadır (Ivanov, 2020).

Küresel tedarik sıkıntısı, önemli sektörlerde üretim ve teslimat süreçlerinde aksamalara ve maliyet artışlarına neden olmuştur. Özellikle otomotiv, elektronik, inşaat ve perakende sektörlerinde, hammadde ve bileşen temininde yaşanan sıkıntılar, üretim süreçlerinin durmasına ve talebin karşılanamamasına yol açmıştır (Goldin & Mariathasan, 2020).

Pandeminin Küresel Enflasyona Etkisi

COVID-19 pandemisi ve küresel tedarik sıkıntısı, dünya genelinde enflasyonist baskıların artmasına neden olmuştur. Üretim maliyetlerinde yaşanan artışlar, hammadde ve enerji fiyatlarının yükselmesi, lojistik maliyetlerindeki artış ve talebin karşılanamaması, enflasyonun yükselmesinde önemli faktörler olarak öne çıkmaktadır (IMF, 2021).

Küresel enflasyon, merkez bankalarının para politikalarına ve devletlerin mali politikalarına da etki etmektedir. Merkez bankaları, enflasyonist baskıları dengelemek adına faiz oranlarını ve para politikalarını gözden geçirirken, devletler ise mali politikalarını ve harcamalarını düzenlemek zorunda kalmaktadırlar (OECD, 2021).

Geleceğe Yönelik Öngörüler ve Piyasa Özeti

COVID-19 pandemisinin etkilerinin ne zaman sona ereceği veya pandeminin dünya ekonomisinde kalıcı olarak neleri değiştirdiği konusunda kesin bir öngörüde bulunmak zordur. Bununla birlikte, mevcut analizler ve piyasa verileri bazında, pandemi sonrası dönemde dünya ekonomisinin bazı önemli değişiklikler yaşayabileceği öngörülmektedir.

Küresel tedarik zincirlerinde yapısal değişiklikler: Pandemi sürecinde yaşanan tedarik sıkıntıları ve aksamalar, şirketlerin ve devletlerin küresel tedarik zincirlerini gözden geçirmelerine ve daha esnek, dirençli ve yerel tedarik kaynaklarına yönelmelerine neden olabilir (Miroudot, 2020). Bu durum, küresel ticaret yapısında ve tedarik yöntemlerinde önemli değişikliklere yol açabilir.

Dijitalleşme ve otomasyonun hızlanması: Pandemi süreci, iş süreçlerinde dijitalleşme ve otomasyonun önemini daha da artırmıştır. Uzaktan çalışma, e-ticaret, sanal etkinlikler ve dijital hizmetlerin yaygınlaşması, pandemi sonrası dönemde de devam edebilir ve dünya ekonomisinde kalıcı değişikliklere yol açabilir (Manyika et al., 2020).

Yeşil dönüşüm ve sürdürülebilir kalkınma: COVID-19 pandemisi, devletlerin ve şirketlerin çevre politikalarını ve enerji stratejilerini gözden geçirmelerine neden olmuştur. Yenilenebilir enerji yatırımlarının artması, sürdürülebilir kalkınma hedeflerine yönelik politikaların güçlenmesi ve düşük karbon ekonomisine geçişin hızlanması, pandemi sonrası dönemde dünya ekonomisinde önemli değişiklikler yaratabilir (IRENA, 2020).

Küresel enflasyon ve para politikaları: Pandemi sürecinde yaşanan küresel enflasyonist baskılar ve tedarik sıkıntıları, merkez bankalarının ve devletlerin para politikalarını ve mali politikalarını gözden geçirmelerine neden olacaktır. Bu durum, faiz oranlarında ve mali politikalarda önemli değişikliklere yol açabilir ve dünya ekonomisinin geleceğini şekillendirebilir (OECD, 2021).

İşgücü piyasaları ve sosyal politikalar: Pandemi sürecinde yaşanan işsizlik ve sosyal eşitsizlikler, devletlerin sosyal politikalarını ve istihdam politikalarını gözden geçirmelerine neden olacaktır. Eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik sistemlerinin güçlendirilmesi, işgücü piyasalarının dönüşümü ve yeni becerilere yönelik eğitim programlarının geliştirilmesi, pandemi sonrası dönemde dünya ekonomisinde önemli değişiklikler yaratabilir (ILO, 2020).

Sonuç olarak, COVID-19 pandemisinin dünya ekonomisi üzerindeki etkileri ve gelecekte neler olacağı konusunda kesin öngörülerde bulunmak zordur. Ancak mevcut analizler ve piyasa verileri ışığında, pandemi sonrası dönemde dünya ekonomisinin yapısal değişiklikler, dijitalleşme ve otomasyonun hızlanması, yeşil dönüşüm ve sürdürülebilir kalkınma, küresel enflasyon ve para politikaları, işgücü piyasaları ve sosyal politikalar gibi alanlarda önemli dönüşümler yaşayabileceği öngörülmektedir.

Pandeminin tam olarak ne zaman sona ereceğine dair kesin bir tarih vermek mümkün olmasa da, aşılama süreçlerinin hızlanması ve küresel işbirliğinin güçlenmesi, pandeminin etkilerinin azaltılmasına ve ekonomik toparlanmanın hızlanmasına katkı sağlayacaktır. Yine de, COVID-19 pandemisi, dünya ekonomisine yönelik risklerin ve belirsizliklerin devam ettiği bir dönemde yaşanmaktadır ve gelecekteki gelişmeler, devletlerin, şirketlerin ve bireylerin aldığı önlemler ve stratejilerle şekillenecektir.

Önemli olan, dünya ekonomisinin pandemi sürecinden dersler çıkarması, daha dirençli, esnek ve sürdürülebilir bir yapıya yönelmesi ve küresel işbirliğini güçlendirmesi, böylece gelecekte benzer krizlerin etkilerinin azaltılması ve ekonomik büyümenin sürdürülebilirliğinin sağlanmasıdır.

Kaynakça

Baldwin, R., & di Mauro, B. W. (2020). Economics in the Time of COVID-19. CEPR Press.

Brouder, P., Ioannides, D., Ioannides, D., & Ioannides, D. (2020). Urban tourism in the post-COVID-19 world. In Tourism in the City (pp. 221-234). Springer.

Chetty, R., Friedman, J. N., Hendren, N., & Stepner, M. (2020). How did COVID-19 and stabilization policies affect spending and employment? A new real-time economic tracker based on private sector data (No. w27431). National Bureau of Economic Research.

Fernandes, N. (2020). Economic effects of coronavirus outbreak (COVID-19) on the world economy. SSRN Electronic Journal. doi: 10.2139/ssrn.3557504

Gössling, S., Scott, D., & Hall, C. M. (2020). Pandemics, tourism and global change: a rapid assessment of COVID-19. Journal of Sustainable Tourism, 29(1), 1-20.

IEA (2020). Global Energy Review 2020. International Energy Agency. Retrieved from https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2020

IMF (2020). World Economic Outlook, October 2020: A Long and Difficult Ascent. International Monetary Fund. Retrieved from https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2020/09/30/world-economic-outlook-october-2020

IRENA (2020). Global Renewables Outlook: Energy transformation 2050. International Renewable Energy Agency. Retrieved from https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2020/Apr/IRENA_Global_Renewables_Outlook_2020.pdf

ILO (2020). ILO Monitor: COVID-19 and the world of work. International Labour Organization. Retrieved from https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—dgreports/—dcomm/documents/briefingnote/wcms_740877.pdf

KPMG (2020). The future of global supply chains post-COVID-19. Retrieved from https://home.kpmg/xx/en/home/insights/2020/09/the-future-of-global-supply-chains-post-covid-19.html

Manyika, J., Lund, S., Chui, M., Bughin, J., Woetzel, J., Batra, P., … & Sanghvi, S. (2020). Digital globalization: The new era of global flows. McKinsey Global Institute.

Miroudot, S. (2020). Resilience versus robustness in global value chains: Some policy implications. In Baldwin, R., & Evenett, S. J. (Eds.). COVID-19 and Trade Policy: Why Turning Inward Won’t Work (pp. 123-133). CEPR Press.

OECD (2020). OECD Economic Outlook, Interim Report September 2020. Organisation for Economic Co-operation and Development. Retrieved from https://www.oecd-ilibrary.org/economics/oecd-economic-outlook/volume-2020/issue-1_34ffc900-en

OECD (2021). OECD Economic Outlook, Volume 2021 Issue 1. Organisation for Economic Co-operation and Development. Retrieved from https://www.oecd-ilibrary.org/economics/oecd-economic-outlook/volume-2021/issue-1_3d137e9d-en

OPEC (2020). OPEC Monthly Oil Market Report – April 2020. Organization of the Petroleum Exporting Countries. Retrieved from https://www.opec.org/opec_web/static_files_project/media/downloads/publications/MOMR_April_2020.pdf

Sigala, M. (2020). Tourism and COVID-19: Impacts and implications for advancing and resetting industry and research. Journal of Business Research, 117, 312-321.