Devlet Medya ilişkisi ve Türkiye İç Politikasında Medyanın Rolü

Öz

Devletler, hem bireyi hem de toplumu kontrol ederek yönlendirme kaygısı gütmektedir. Politika belirleyiciler için medya, modern devlet sistemlerinin kontrol mekanizmasında en önemli sacayaklarından birini oluşturmaktadır. Medya en basit tanımıyla yönlendirme ve bilgilendirme amacı güden, yığınlarla iletişimi sağlayan radyo, televizyon, gazete ve dergi gibi basın yayın organlarının tümünü kapsayan ad olarak tanımlanmaktadır. Bugün büyük oranda kitle iletişim araçları vasıtasıyla toplumun düşünceleri ve eğilimleri yönlendirilmektedir. Devlet konjonktür ve gündemi medya organlarıyla belirler, ilgi odağı oluşturur ve kontrol eder. Gündemi belirleyen devlet, okunulacakları, yazılacakları, dinlenecekleri, bilinecekleri ve istenecekleri de belirlemiş olur. Tüm bunları belirlemek, hayatı ve yaşam tarzını da belirlemek demektir. Bugün, iletişimin ve teknolojinin geldiği nokta medyanın önemini son derece arttırmıştır. Bundan dolayı medya ve siyaset daima etkileşim içinde olmak zorundadır. Her ikisi de yönlendirme ve bilgilendirme kaygısı güder. Medya ve siyasetin karşılıklı etkileşimi birbirlerini besler. Bu mahiyeti sebebiyle her ülkede medyanın önemli bir gücü ve rolü bulunmaktadır. Medyanın rolünü devletlerin benimsediği sistemlerden iktidara duyulan güvene kadar pek çok faktör belirler. Sonuç olarak medya çeşitli düzenlemelerle kontrol altına alınarak devletin belirlediği politikalar doğrultusunda farklı amaçlar için kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Medya, Siyaset, Gündem Belirleme, Kamu Politikası, İç Politika ve Medya İlişkisi.

Abstract

States aim to direct both the individual and the society by controlling them. For policy makers, the media constitutes one of the most important pillars in the control mechanism of modern state systems. In its simplest definition, the media is defined as the name that covers all of the media such as radio, television, newspapers and magazines that aim to guide and inform and communicate with the masses. Today, the thoughts and tendencies of the society are directed largely through the mass media. The state determines the conjuncture and the agenda with the media, creates the center of attention and controls it. The state that sets the agenda also determines what will be read, written, listened to, known and wanted. To determine all these means to determine the life and lifestyle. Today, the point of communication and technology has increased the importance of the media immensely. Therefore, the media and politics must always interact. Both are concerned with orientation and information. The mutual interaction of media and politics feeds each other. Because of this nature, the media has an important power and role in every state. Many factors determine the role of the media, from the systems adopted by the states to the trust in power. As a result, the media is taken under control with various regulations and used for different purposes in line with the policies determined by the state.

Keywords:

Media, Politics, Setting Agenda, Public Policy, Domestic Policy and Media Relations

Giriş

Medya, izleyici üzerinde etki oluşturmaya çalışan ve hakim ideolojiyi yaygınlaştıran etkili bir araç olarak değerlendirilmektedir. Zaman içinde toplumsal yapıların oluşmasında son derece etkili olan medya, düzen içinde pek çok güç elde ederek toplumda yeni dengelerin oluşmasında aktif rol oynamaktadır.^[1] Bu kapsamda medya ve siyaset, kamusal hizmet veren iki kurum olarak görülmektedir. Siyasetin oluşumu ve yönlendirilmesinde taşıdığı büyük rolle medya, devletler için stratejik bir öneme sahiptir.

Medya, siyasal iktidara haber kaynağı olarak ve maddi açıdan bağlı durumdadır. Siyasal iktidar ise yürüttüğü faaliyetlerin duyurulmasında ve kamuoyu oluşturulmasında medyaya ihtiyaç duymaktadır.^[2] Dolayısıyla bu çalışmanın ilk başlığı altında medya ve siyaset ilişkisi incelenerek medyanın görevleri ortaya koyulacaktır.

İç politikada medyanın üstlendiği rol pek çok etkene bağlı olarak değişmektedir. Bunların başında özellikle devletlerin benimsemiş olduğu sistemler gelmektedir. Çalışmanın ikinci başlığında bu sistemlerde medyanın rolü incelenecektir.

Çalışmanın üçüncü ve son başlığı altında, Türkiye’nin medya alanında yapmış olduğu düzenlemeler anlatılarak, medyanın rolü ve görevleri belirlenecektir. Bu çalışma siyaset ve medya etkileşiminin Türkiye iç politikası özelindeki rolü ortaya koyulacaktır.

Medya ve Siyaset İlişkisi

Siyaset, bireylerin ve grupların davranış biçimlerini ele alarak aralarındaki ilişkiyi ve sebep sonuç bağlarını meydana çıkarma amacını hedefleyerek sosyal bilim niteliği kazanmaktadır. Aynı zamanda belli bir toplumda çatışma halinde olan düşüncelerin uzlaştırılması anlamını da taşımaktadır. Siyasetin nihai amaçlarından biri de kamuoyu oluşturmaktır. Kamuoyu, aynı toplumsal grup içinde yer alan bireylerin belli bir olay karşısında gösterdikleri ortak tutum olarak tanımlanabilir. Kamuoyunu oluşturan unsurların başında kişisel tutumlar, çevresel faktörler, ideolojiler, kültür ve nüfus gibi etkenler gelirken medyanın etki alanın artmasıyla bu tanımlama değişiklik göstermiştir. Bugün iletişimin ve teknolojinin getirdiği yenilikler kamuoyunun oluşmasında büyük bir rol oynamaktadır. Medya vasıtasıyla alınan mesajlar, düşüncelerin oluşması ve şekillenmesini sağlamaktadır. Gündemi oluşturan kitle iletişim araçları, sinema, haber, sosyal medya gibi vasıtalar kamuoyunu yönlendirmektedir. Medyanın değişen ve topluma etki eden bu gücü devletlerin işleyen sisteminde sorun meydana getirebilmektedir. Medyanın böylesine bir sorun teşkil etmesini 3 sebeple açıklayabiliriz.

1. Etki Alanı
2. Bilgi Kaynağı
3. Kontrol

Medyanın etki alanının geniş olması, bilgi kaynağının belirsizliği ve kontrol mekanizmasının zayıflaması devletlerin medya alanındaki baskısının artmasına neden olmuştur. Çünkü bireyler kendi fikirlerini oluştururken en çok medya kanallarından sağlanan bilgi ve haberleri kullanmaktadırlar. Kamuoyunun inşasından evvel telafisi daha meşakatli bir durumdur. Bu yüzden medya, siyasi rejimlerden bağımsız düşünülmemelidir. Kitleleri yönlendirmeyi ve buna bağlı olarak kontrol etmeyi içine alan medya ile bu fonksiyonları kendi doğasından alan siyaset arasında her zaman bir iş birliği ve bunun yanı sıra bir çatışma söz konusudur.^[3] Ortaya koyulan bu sebepler medya alanında devlet müdahaleciliğini arttırmıştır. Her ne kadar medyanın güç kazanması tehlike olarak görülse de medya ve siyaset bağlamında her ikisi de birbirinden beslenmektedir. Medya ve siyasetin yönlendirme ve bilgilendirme kaygısı gütmesi onları daima etkileşim içinde olmaya zorlamaktadır.

Siyasal Sistemler ve Medyanın Rolü

Bir toplumda siyasetin yönetim tarzı medyanın rolünü etkileyen faktörler arasında birinci sırada yer almaktadır. Toplumun demokratik veya otoriter oluşu medyanın rolünü ve işlevini değiştirmektedir. Medyanın rolü ve üstlendiği işlevlere bakar o toplum demokratik bir toplum mu, otoriter bir toplum muolduğuna kolaylıkla karar verilebilir. Demokratik kurum ve uygulamaların yerleştiği bir kurumda, medya da demokratik esaslara göre işler. Otoriter rejimlerde ise keyfi yönetimlerde medya iktidarın toplum üzerinde hegemonya kurmasına hizmet eden ideolojik bir aygıta dönüşür.^[4]

Demokratik Sistemlerde Medyanın Rolü

Demokratik sistemlerde medya, üçüncü bir oluşum tarafından sansür edilmez, hükümete, bürokratlara ve partilere yönelik saldırı ve hakaretler cezaya tabi tutulmaz. Medyanın korunması ancak mantıksız işler ortaya çıktığında söz konusudur. Dolayısıyla demokratik kurumların varlığı medyanın rolünü arttıracaktır. Demokratik toplumlarda medyanın etkileme ve yönlendirme gücü daha yüksektir.

Otoriter Sistemlerde Medyanın Rolü

Otoriter rejimlerde medya sadece iktidara hizmet eder. Medya kuruluşları kanunları ya da düzeni bozmaya yönelik yayın yapamazlar ve otoriteye bağlı hareket etmek zorundalardır. Bu toplumlarda medya sadece iktidarın güdümünde hareket eder ve medya-siyaset ilişkisinin kazananı iktidardır.

Türki̇ye İç Politikasında Medyanın Rolü

Siyasi unsurlar medya gücünü kendi elinde tutmak için çeşitli düzenlemeler yapmaktadırlar. Medyanın hareket alanını sınırlamak ve kendi denetimine tabi tutmak amacına yönelik olarak bu düzenlemeler yapılmaktadır.

Türkiye’de, medyanın hareket alanı sınırlandırılmıştır. Bu sınırlamalar kurullar, yönetmelikler ve kanunlarla düzenlemiştir. ABD’nin başkenti Washington’daki düşünce kuruluşu Amerikan İlerleme Merkezi (Center for American Progress – CAP), “Türkiye’nin Değişen Medya Manzarası” başlığıyla yayınladığı raporda^[5] Türkiye’de iktidarın medya üzerinde uyguladığı yoğun sansür ve baskı kampanyasınnın arttığını belirtmiştir. Yapılan araştırmalar Türk halkının geleneksel medyaya güvenmediğini ortaya koymuştur. Ayrıca herkesin güvenini kazanan ve tüm grupların ortak fikirde olduğu bir medya kuruluşu bulunmamaktadır.^[6] Dolayısıyla Türkiye’de medyanın aktif rol oynayacağı alanlar sınırlandırılmıştır.

Türkiye’de Medya Alanında Yapılan Düzenlemeler

• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK)
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK)
• Sansür Yönetmeliği
• Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik
• Basın Kanunu-5187 Sayılı
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu-5846 Sayılı
• Kişisel Verilerin Korunması Kanunu- 6698 Sayılı
• Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu-1117 Sayılı
• İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun-5651Sayılı
• Elektronik Haberleşme Kanunu-5809 Sayılı

SONUÇ

Medya ve siyaset ilişkisi nerede olursa olsun devam eden ve birbirinden bağımsız olamayan bir ilişki içerisindedir. Medyanın rolü, içinde bulunduğu sistemin yapısı ve demokratik oluşuyla yakından ilgili bir durumdur. Siyasetin güçlü olduğu zamanlarda medya kanunlar ve çeşitli kurumlarla kısıtlanarak hareket alanı daraltılabilir. Yönlendirme ve bilgilendirme gücü göz önünde bulundurulduğunda medya, devletler için potansiyel bir tehdit haline gelebilmektedir. Bu kapsamda Türkiye’de de çeşitli kurumlar, kanunlar ve yönetmeliklerle medyanın gücü sınırlandırılmıştır. Türkiye’de medyanın rolü her zaman tartışma konusu olmuştur. Yapılan kısıtlamalar, yurt dışında yayınlanan çeşitli raporlarda yer almış ve özgürlüğü kısıtlamasıyla olumsuz olarak değerlendirilmiştir. Devletletin iç politikada medyaya verdiği rol ve medyanın üstlendiği işlev o iktidar ve ülke hakkında bize birçok bilgiyi vermektedir. Sonuç olarak medya-siyaset ilişkisi hiçbir zaman ayrı düşünülemez. Birbirlerine ihtiyaç duydukları bir gerçektir. Siyaset her zaman medyayı baskı altında tutabilmektedir. Bu çalışmada siyaset ve medya ilişkisinin tanımlaması yapılarak Türkiye’nin medyaya biçtiği rol ortaya koyulmuştur.

KAYNAKÇA

Akdağ, Mustafa, “Medya Siyaset Etkileşimi Bağlamında Türkiye’de Siyasetin Medya Alanındaki Düzenlemeleri Üzerine Bir İnceleme”. Erciyes İletişim Dergisi, cilt 7 sayı 2 Temmuz 2020, s.1173-1197.
Center for American Progress, Turkey’s Changing Media Landscape https://www.americanprogress.org/issues/security/reports/2020/06/10/485976/turkeys-changing-media-landscape/ (Erişim Tarihi: 12.6.2021)

Göçoğlu, Volkan, Kamu Politikası ve Sosyal Medya İlişkisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Kamu Yönetimi Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014.

https://tr.euronews.com/2019/05/03/medya-sahipligi-turkiye-de-medyayi-kim-kontrol-ediyor- (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

https://www.amerikaninsesi.com/a/amerikan-dusunce-kurulusundan-turk-medyasi-raporu/5468390.html (Erişim Tarihi:12.06.2021)

https://www.birgun.net/haber/agit-ten-turk-medyasi-raporu-61202 (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

Kaya, Raşit, Kitle İletişim Sistemleri, Ankara: Teori Yayınları, 1985.

Medya ve Demokrasi https://www.indyturk.com/node/19681/türkiyeden-sesler/medya-ve-demokrasi (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

Propaganda Aracı Olarak Sosyal Medya https://www.icisleri.gov.tr/arem/propaganda-araci-olarak-sosyal-medya# (Erişim Tarihi: 10.06.2021)
TASAM, Küreselleşme Sürecinde Medya Ve Siyaset: “Medya Gücü”mü, “Gücün Medyası”mı? https://tasam.org/tr-TR/Icerik/777/kuresellesme_surecinde_medya_ve_siyaset_medya_gucumu_gucun_medyasimi (Erişim Tarihi:12.06.2021)

Raşit Kaya, Kitle İletişim Sistemleri, Ankara: Teori Yayınları, 1985, s.3. ↑

Mustafa Akdağ, “Medya Siyaset Etkileşimi Bağlamında Türkiye’de Siyasetin Medya Alanındaki Düzenlemeleri”, Erciyes İletişim Dergisi, cilt 7, sayı 2, Temmuz 2020 s.1175. ↑

Mustafa Akdağ, a.g.e. s. 1176. ↑

Emre Bağce, Medya ve Demokrasi https://www.indyturk.com/node/19681/türkiyeden-sesler/medya-ve-demokrasi (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

↑

Turkey’s Changing Media Landscape https://www.americanprogress.org/issues/security/reports/2020/06/10/485976/turkeys-changing-media-landscape/ (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

↑

https://www.amerikaninsesi.com/a/amerikan-dusunce-kurulusundan-turk-medyasi-raporu/5468390.html (Erişim Tarihi: 12.06.2021) ↑