Gürcistan’da Tartışmalı Yabancı Etkinin Şeffaflığı Yasası

Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te, hükümetin parlamentoya sunduğu “yabancı etkinin şeffaflığı” konulu yasa tasarısı sonrası 12 Mayıs pazartesi gününden itibaren halk hükümetin çıkardığı bu yasaya tepki göstererek meydanlara indi.
Yabancı Etkinin Şeffaflığı Yasası nedir?
‘Yabancı Etkinin Şeffaflaştırılması’ kanun tasarısı, fonlarının yüzde 20’sinden fazlasını yurt dışından alan tüm kuruluşların yabancı etki ajanı olarak kayıt yaptırması ve buna uymayanların para cezasına çarptırılmasını öngörüyor. Her yılın ocak ayında kendilerini “yabancı ajan” olarak kaydını yapmayanlar 25 bin lari (yaklaşık 300 bin lira) para cezasına çarptırılacak. Tasarıya göre, söz konusu kuruluşların kayıt işlemleri Gürcistan Adalet Bakanlığınca kontrol edilecek.
İktidardaki Gürcü Hayali Partisi, Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) 1938 yılında kabul edilen Yabancı Ajanlar Kayıt Yasası’nı (FARA) örnek aldığını iddia ediyor. FARA, ABD’de faaliyet gösteren yabancı hükûmetlerin, siyasi grupların veya bireylerin Amerikan halkı veya hükûmeti aleyhindeki faaliyetlerini ve finansman kaynaklarını açıkça bildirmelerini gerektiriyor.
Yasa tasarısı içeriğinin geçen yılki tasarıyla aynı olduğunu dile getiren Parlamento çoğunluğu lideri Mamuka Mdinaradze, sadece daha önce içindeki “yabancı etki ajanı” yerine “yabancı bir gücün çıkarlarını gözeten organizasyon” tanımının kullanılacağını aktarmıştı.
Kimler Yasaya Karşı?
Gürcistan muhalefeti tasarıyı “Rus yasası” olarak adlandırıyor ve Kremlin’in siyasi muhalifleri bastırmak ve muhalefeti susturmak için kullandığı yasalarla kıyaslıyor.
Gürcistan’da ‘yabancı ajan’ yasasını eleştirenler, bunun iktidardaki Gürcü Hayali Partisi’nin genişleyen otoriter eğiliminin bir parçası olduğunu savunuyor.
Gürcistan Cumhurbaşkanı Zurabişvili de yasaya tepki gösterdi. Yasanın Rusya’nın talimatıyla hazırlandığını öne sürdü, veto hakkını kullanacağını söyledi.
ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Gürcistan’ı, AB’nin değerleriyle uyumsuz olduğunu belirttiği tasarıyı geçirmemesi konusunda uyardı.
Avrupa ülkelerine göre bu yasa tasarısı ülkenin AB’ye üyelik sürecine ket vuracak ve ülkeyi Rusya ile yakınlaşmaya itecek.
Rusya, Gürcistan’da “istikrar ve öngörülebilirlik” istediğini belirtiyor ve yasanın çıkarılması konusunda komşusuna baskı yaptığını reddediyor.

Yasanın Son Durumu Ne?
Gürcü Rüyası Partisi ilk olarak Mart 2023’te “yabancı etkinin şeffaflığı” yasa tasarısını parlamentoya sunmuştu.
Gürcü Hayali Partisi tarafından parlamentoya sunulan “yabancı etkinin şeffaflığı” yasa tasarısı 1 Mayıs’ta yapılan ikinci oylamadan da geçti. Parlamento genel kurulunda 83 milletvekili iktidar partisi tarafından sunulan tasarı lehinde oy kullanırken 23 milletvekili “hayır” oyu verdi. Tasarı daha önce yapılan ilk oylamada da onaylanmıştı. Tasarının yasalaşması için parlamentoda üç kez onaylanması gerekiyor.
Gürcistan parlamentosu, söz konusu yasa tasarısına üçüncü okumada onay verdi. Parlamentoda yapılan oylamada yasa tasarısına 84 evet, 30 hayır oyu kullanıldı.
CB yasayı veto edeceğini söylemişti ancak iktidar partisi, Parlamentoda Cumhurbaşkanı Zurabişvili’nin yasaya yönelik kullanacağı veto kararını aşacak çoğunluğa sahip.

Hükümet Geri Adım Atacak Mı?
Gürcistan Başbakanı İrakli Kobakhidze de yasa tasarısının onaylama süreci ile açıklamada bulundu.
Kobakhidze, sosyolojik araştırmalara göre Gürcistan nüfusunun yüzde 80’inden fazlasının sivil toplum kuruluşlarının şeffaflığını, yüzde 60’ından fazlasının ise tasarıyı doğrudan desteklediğini ifade etmişti.
Başbakan Kobakhidze, hükümet olarak, toplumun büyük çoğunluğunun desteklediği tasarının üçüncü ve nihai oylamadan geçmesi için parlamentoda 13-14 Mayıs’ta oturum ve oylamanın yapılacağını duyurmuştu.
Gürcistan’ın egemen ve bağımsız bir devlet olduğunu kaydeden Kobakhidze, olası şiddet eylemlerine polisin karşılık vereceğini vurgulamıştı.
Ülkede Son Durum Nedir?
İktidardaki Gürcü Hayali Partisinin Parlamentoya nisanda tekrar sunduğu ve “yabancı etkinin şeffaflığı” konulu yasa tasarısı karşıtı gösteriler, yaklaşık bir aydır sürüyor. İki gün önce düzenlenen protestolara yaklaşık 50 bin kişi katıldı
Akşam saatlerinde Tiflis’in çeşitli sokaklarında toplanan göstericiler, Parlamento binasına kadar yürüyüş yaptı. Aralarında üniversite öğrencilerinin de bulunduğu göstericiler, yürüyüş sırasında yasa tasarısı karşıtı sloganlar attı.
Tasarıyı bir “Rus Yasası” olarak nitelendiren göstericiler, hükümete karşıtı sloganlar da atarak ellerinde Gürcistan, Avrupa Birliği (AB) ve Ukrayna ile diğer ülkelerin bayraklarını taşıdı.
Hükümeti, tartışmalı yasa tasarısını Parlamentodan çekmeye çağıran göstericiler, tasarının, ülkenin AB ile entegrasyonunu olumsuz etkileyeceğini savundu.
Güvenlik güçleri ile göstericiler arasında zaman zaman arbede yaşandı. Polis, biber gazıyla göstericilere müdahale etti. Parlamento binasının girişlerini kapatan polis, göstericilerin binanın çevresinde insan zinciri oluşturmasına izin vermedi.