Joe Wilson’ın Afrika’da Bulamadığı ve Bir Film Tavsiyesi: Dürüst Oyun
Valerie Plame ve Joe Wilson
JOE WİLSON’IN AFRİKA’DA BULAMADIĞI
VE BİR FİLM TAVSİYESİ: DÜRÜST OYUN
17 Eylül 1987 tarihinde Benjamin Franklin, Amerika Anayasa Görüşmelerinden sonra Independence Hall’dan ayrılırken bir kadın yaklaşarak sormuş:
“Bay Franklin, bize ne tür bir hükümet sistemi miras bıraktınız?”
O da şöyle cevaplamış:
“Bir cumhuriyet… Eğer siz koruyabilirseniz.” (Media, 2021)
Valerie Plame ve Joe Wilson, içinde yurttaşın yer almadığı bir cumhuriyet tanımına inanmıyordu. Cumhuriyetin, yurttaşına sürekli iyi haberler veren bir neşe paketi olduğunu düşünme konforunu da yakalayamadılar ki yakalayabilselerdi; ikisi de şu an kariyerinin zirvesinde olacaktı.
Dürüst Oyun 2010 yılında Doug Liman imzasıyla gösterime girdi. Valerie Plame ya da Plamegate vakası olarak bilinen hikâyeyi anlatan filmde Naomi Watts eski CIA ajanı Valerie Plame Wilson’ı, Sean Penn Joe Wilson’ı canlandırdı.
PLAMEGATE VAKASI VE NİJER URANYUM İDDİALARI
Saddam’ın Nijer’den uranyum almaya çalıştığna dair ilk iddialar 2001’de eski İtalyan istihbarat teşkilatı SİSMİ tarafından CIA Roma temsilciliğine iletilmiş, iletilirken bilgilerin kesin olmadığı da belirtilmiştir.
Araştırmaya koyulan CIA 14 yıl Afrika’da büyükelçilik yapmış olan ve bu bölgede geniş bir erişim bilgisi olan Joe Wilson’ı Nijer’e araştırma yapması için gönderir. Joe Wilson 8 günlük kapsamlı araştırmasında iddiaları doğrulayacak bir delile rastlayamaz ve seyahatini sonlandırarak Nijer’de Saddam Hüseyin’e uranyum yollandığı/ yollanacağı şüphesini uyandıran bir emareye rastlamadığına dair bir rapor hazırlar.
9 Eylül 2002 tarihinde SISMI bu iddiaları tekrar gündeme getirir. SISMI yönetiminde bulunan Nicolo Pollari gizlice Washington’ı ziyaret eder ve belgeleri[1] dış kaynaklardan elde ettiğini belirterek dönemin ABD Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı Stephen Hadley’e iletir. Bu bilgi üzerine ABD hükûmeti Başkan Bush’un 12 Eylül 2002 günü Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda yapacağı konuşmaya bu konuyu da eklemeyi planlar. Ancak CIA yetkilileri konuşma metnine müdahale ederek konuşmanın yapılmasına 24 saat kala bu konuyu konuşmadan çıkartır (Article, 2020). 4 ay boyunca bu istihbarat bilgisi bir kesinlik kazanmasa da başkan Bush’un Irak Savaşı’nı başlatacak şu sözlerini kimse engelleyemez:
“İngiliz Hükümeti Saddam Hüseyin’in yakın zamanda Afrika’da önemli miktarda uranyum arayışına girdiğini öğrendi.”
Bu basın açıklamasını dinleyen Joe Wilson birkaç ay sessiz kalabildi. 2003 Temmuz’unda Wilson New York Times’da ”Afrika’da Ne Bulamadım?” başlıklı bir makale yayımlar (Wilson, 2003). Makalesi şu ifadeyle başlıyor:
”Nijer’e giden isimsiz görevli hakkındaki şu yeni hikayeler? O görevli bendim.”
Devamında ise seyahatini anlatıyor:
”Nijer’e gittiğim günün ertesi sabahı büyükelçi Owens-Kirkpatrick ile görüştüm. Büyükelçi bana uranyum iddialarından bahsettiğinde bu raporları Washington’a karşı çürüteceğimi çoktan hissetmişti. Yine de seyahatim boyunca en verimli şekilde araştırma yapacağım konusunda anlaştık. Sonraki sekiz günümü gerek muvazzaf gerek eski hükümet yetkililerinden, ülkenin uranyum endüstrisiyle ilişkili insanlardan düzinelercesiyle görüşerek ve naneli çay içerek geçirdim.”
Joe Wilson raporunda belirttiği gibi hiçbir görüşmesinde ya da keşif çalışmasında Irak’a uranyum satıldığına dair bir kayda rastlamaz.
Wilson’ın yazısı Beyaz Saray’ı çıkmaza sokar. Çaresizlik içinde beklerken saraydan biri, yakaladığı ayrıntının sarayı bu çamurdan kurtaracağını umar. Wilson’ın makalesinin yayımlanmasından tam sekiz gün sonra Washington Post’ta Robert Novak, Joe Wilson’ı hedef alan makalesini yayımlar: Nijer Görevi (D.Novak, 2003).
Robert Novak’ın ”Nijer Görevi”yazısı
Makale Wilson’ın tezlerini çürütmeye çalışan bir manzara çiziyordu ama hamlesini bir münazaraya değil tek bir cümleye gizlemişti. O cümle Wilson ailesinin hayatını tamamen değiştirecekti. Sarayın Wilson ailesine oynadığı bu oyun, Joe Wilson’ın gerçeğe karşılık ödeyeceği bedeldi. Sabah uyandığında, gazetede Novak’ın yazısının 6.paragrafına geldiğinde şu cümleyi gördü:
”Wilson CIA çalışanı değildi fakat karısı Valerie Plame, teşkilatın kitle imha silahları operatörüydü.”
Yazı Nijer operasyonu için Joe Wilson’ın karısı tarafından tavsiye edildiğini afişe etmeye çalışıyordu. Fakat bu sözde liyakatsizliğin doğrulanıp doğrulanmamasının hiçbir önemi yoktu. Valerie Plame’in kimliği açığa çıkmıştı ve teşkilat kuralları gereği artık CIA için çalışması imkansızdı. 17 yıllık teşkilat kariyeri son bulmuştu.
Bir CIA ajanının kimliğini açıklamak suçtu aynı zamanda. Peki Plame’in kimliğini Robert Novak’e sızdıran kimdi? Bu araştırmayı savcı Patrick Fitzgerald üstlendi. Başkan Bush’un vaadi bu suçu işleyeni derhal görevden uzaklaştırmaktı. İki isim şüpheli listesine girdi. Başkan Bush’un danışmanı Karl Rove ve başkan yardımcısı Dick Cheney’nin danışmanı Lewis Scooter Libby (Article, 2021).
Lewis Libby,Karl Rove
New York Times muhabiri Judith Miller konunun takipçisiydi. Plame’in kimliğini sızdıranın kim olduğunu bildiğini ancak yazılarında Plame’in adına hiç yer vermediğini belirterek bilgiyi sızdıran ismi sakladı. Daha sonra soruşturma kapsamında bu kişinin Lewis Libby olduğunu aktardı. Bu bilgiyi sakladığı için 85 gün cezaevinde yattı.
Soruşturma devam etti ve savcı Libby’nin suçluluğu konusunda yeterli şüpheye ulaştı. Mart 2007’de Valerie Plame de yaşadıklarının şokunu atlattıktan sonra soruşturmada ifade vermeyi kabul etti. Aynı ay içinde dava sonuçlandı. Lewis Libby 30 ay hapis ve 250.000 dolar adli para cezasına çarptırıldı. Temmuz 2007’ye gelindiğinde ise başkan Bush bu cezanın hapiste geçecek kısmını sildi. Libby 2017’de dönemin başkanı Donald Trump’tan da bir özür aldı (Article, 2021).
Joseph Wilson 27 Eylül 2019’da hayata gözlerini yumdu. Valerie Plame halihazırda aktivist ve yazar olarak çalışmalarına devam ediyor.
DÜRÜST OYUN,2010[2]
Yönetmen: Doug Liman
2010’da Valerie Plame ve Joe Wilson’ın da desteğiyle Doug Liman bu olayı beyaz perdeye aktardı. Çifti canlandırmak için başta Nicole Kidman ve Russel Crowe düşünüldü. Daha sonra Sean Penn ve Naomi Watts üzerinde karar kılındı. Şunu da belirtelim ki aktör olarak tanıdığımız Sean Penn Irak’ta sivil muhabir olarak büyük bir mesai harcamıştır. Başta Haiti ve Irak olmak üzere birçok bölgesel konuda aktivist olarak faaliyet gösteren Sean Penn’in girişimleri bu yıl ”Citizen Penn”[3] adlı belgeselde toplandı.
Film Abu Dhabi Film Festivalinde seyirciyle buluştu. Ben filmi sanat eseri niteliğinden ziyade belgesel niteliğiyle değerlendireceğim. Tarihten bir olayı canlandıran bir belgesel. Böyle davası olan bir olayı anlatan bir belgeselde neye dikkat edilmelidir? Yaşanan her ayrıntıyı metraja sığdırmak en büyük marifet sayılmamalıdır kanımca. Asıl kıstas olayın özünü yakalayıp bir tez eşliğinde aktarabilmesidir. Valerie Plame’e oynanan bu acımasız oyun ABD hükümetini kızdırmaktan korkan sözde bir objektiflikle aktarılsaydı bu film bu yazıda tarafımdan tavsiye edilmezdi. Sözde objektiflik derken belgesellerin tanımı gereği tez içermemesi gerektiğine dair inancı kastediyorum. Bu meseleyi daha iyi görmek için Diana Spencer’ı konu alan belgeselleri yan yana koyup hangilerinin tezini sunmaktan daha az çekindiğini tespit etmeye çalışmak gibi bir deneme yapılabilir mesela.
İkinci takdir ettiğim husus -bana göre asıl önemli husus- filmin bu vakayı anlatırken Cumhuriyet kavramının tanımını masaya yatırma gereği duymasıdır. Günümüz liberal anlayışının daha doğrusu ”liberal huy” unun bir özelliği asli kavramlarına dokunulmazlık vermesidir. Bu huyun mensupları o kavramları tartışmaya dahi cüret edememektedir. Dürüst Oyun filmi, Cumhuriyetin gerçeklerin konforunu kaçırmasından kaçanların sığındığı bir şemsiye olmadığını üstüne basarak söylüyor; Wilson çiftinin gerçeğe karşılık ödediği bedeli göstererek.
Hem günümüze ışık tutacağına emin olduğum bu vakadan haberdar olmak, hem de Cumhuriyete dair kavramsal bir çalışmanın zihnimizde aralanmasını sağlamak için Dürüst Oyun’u sizlere tavsiye ederim.
‘’Irak’ta 200 asker hayatını kaybetti bile. Bizim görevimiz onların bu fedakarlığının doğru nedenlere kurulmasını sağlamak.’’
Joe Wilson, Afrika’da Ne Bulamadım? (Wilson, 2003)
Kaynakça
Article. (2020, Aralık 5). Haziran 7, 2021 tarihinde Wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Nijer_uranyum_iddialar%C4%B1 adresinden alındı
Article. (2021, Haziran 5). Haziran 7, 2021 tarihinde Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Plame_affair#%22What_I_Didn’t_Find_In_Africa%22 adresinden alındı
D.Novak, R. (2003, Temmuz 14). Arşiv. Haziran 7, 2021 tarihinde UNİTED STATES DEPARTMENT OF JUSTİCE: https://www.justice.gov/archive/osc/exhibits/0124/GX41401.PDF adresinden alındı
Media. (2021, Nisan 15). Haziran 7, 2021 tarihinde United States Congressman Sam Graves: https://graves.house.gov/media-center/e-newsletters/republic-if-you-can-keep-it adresinden alındı
Movies. (2010, Aralık 3). Haziran 7, 2021 tarihinde İMDB: https://www.imdb.com/title/tt0977855/ adresinden alındı
Wilson, J. C. (2003, Temmuz 6). Opinion. Haziran 7, 2021 tarihinde The New York Times: https://www.nytimes.com/2003/07/06/opinion/what-i-didn-t-find-in-africa.html adresinden alındı
Emekli olmama az kaldığı için yeni hobiler edinmek adına biraz araştırma yaparken sitenize rastladım. Oldukça detaylı çalışmalarınız var. Bundan sonra sitenizi takip edeceğim. Elinize sağlık…