POLİTİK PSİKOLOJİ PERPSEKTİFİNDEN TERÖRİZM

Inter disipliner bir karakter özelliğe sahip olan Politik Psikoloji; birey psikolojisine ek olarak toplumların bilinçaltında yatan psikolojik kökenlerini araştıran bir bilim dalıdır. Geniş anlamda Politik Psikoloji, ulusun veya ulusların uyguladığı politikaların halka olan etkisini, halkın politikalar karşısındaki tepkilerini ve psikolojik yansımalarını analiz etmektedir. Yapılan bu tanımlama ile birlikte politikanın yapıldığı her yerde Politik Psikoloji ile karşılaşabilmek mümkündür (Arıboğan, 2021, s. 10-12).

Politik Psikolojinin araştırma alanları çok çeşitli olmakla birlikte terör, terörist kimliği, terörizm psikolojisi gibi başlıklar da araştırılıp incelenmektedir. Terörizmin ideolojilerinin politik nedenlere dayandırılması ve ideolojileri çerçevesinde eylemlerinin bir suç teşkil ediyor oluşu nedeniyle diğer suçlara göre ayırt edici bir özelliği olduğu söylenebilir. Bu bağlamda Politik Psikoloji perspektifinden terörizmi analiz edebilmek için terör kavramının ne olduğunu, teröristlerin ideolojilerini ve terörizm psikolojisinin temelleri ile ilgili tanımlamalarının yapılması gerekmektedir.

1.Terörizm Kavramı

Terörizm olgusunun tarihi köklü olmakla birlikte, günümüz dünyasına gelindiğinde küreselleşme adına oldukça derin izler bıraktığı yadsınamaz bir gerçektir. Literatürde basit anlamıyla terör; var olan siyasi düzeni yıkmak, milli egemenliğin kurallarına karşı şiddet, baskı, yıldırma politikaları veya farklı araçlarla suç işlenen eylemlere denmektedir (Yayla, 2015, s. 336-338). Terör örgütü, eylemlerini şiddet ve tehdit kullanarak uygularken aynı zamanda politik etkiler de yaratma peşindedir. Günümüzde küresel terörizmin suç ve şiddet özelliklerinin yanı sıra eylemlerinde bir sınır tanımaması da ayırt edici diğer bir özelliğidir (Sayar, 2018).

2.Terörist veya Terörist Grup Kimliği

Terör kavramının tarifini yaptıktan sonra bu eylemleri gerçekleştiren kişilerin neler yaptıklarının da açıklanması gerekmektedir. Teröristler, ait oldukları grubun ideolojilerini yansıtan kişilerdir. Teröristlerin kimlikleri veya karakteristik özellikleri yapılan araştırmalara göre şöyle açıklanabilir;

Teröristler bulundukları grubun ideoloji veya savlarını benimseyip diğer bütün düşünceleri dışlarlar. Farklı ideolojileri olan kişileri veya grupları kabullenemezler. Bununla birlikte grup giderek bir örgüt haline geldiğinde teröristlerin de artık birey kimliği yok olur ve örgüt adını temsil eden bir kimliğe bürünürler. Teröristlerden farklı olarak terörist gruplar, kimliklerini koruyabilmek için şiddetin her türlüsüne başvururlar, sınır tanımazlar ve çoğunlukla başvurdukları yöntemler bir veya birden çok kişinin ölümü ile sonuçlanmaktadır (Çevik, 2009, s. 90-94). Etnik terörizm adı altında her şeyi mübah gören bu örgüt gruplarıyla, devletlerde büyük mücadele içerisindedir. Bu noktada, “etnik terörizm nedir?” sorusuna cevap aramak gerekmektedir. Etnik terörizm kimliği, 1900’lü yıllarda etkisini gösteren bir yapıdır. PKK/PYD, DHKP/C, DAEŞ, IŞİD, EL KAİDE gibi farklı unsurlar siyasi ideoloji temelleri üzerine kurulmuş etnik terörizme örnek verilebilen örgütlerdendir. Bu tür gruplar siyasi davalarını öne sürerek mağdur psikolojisi yaratmaktadırlar. Kendilerini bu mücadele uğurunda gerilla savaşçıları olarak da tanımlayan bu örgütler halka karşı baskı, şiddet veya propaganda kullanarak güçlü görünmeyi hedeflerler.

3. Terörizmin Temel Gerekçeleri

Etnik yapıdaki teröristleri baz alacak olursak bu tür grupların temel ideolojileri incelemelere göre şu şekildedir:

• Vatandaşı oldukları ülke içerisinde ırksal olarak ayrıştırıldıklarını,
• Benimsedikleri ırk neticesinde kendilerine has konuşulan bir dil olduğunu,
• Tarihi geçmişlerinin köklü olduğunu,
• Üzerinde yaşadıkları toprakların geçmişte kendilerine ait olduğudur.

Ortaya attıkları savlarla din, dil ve ırkları nedeniyle toplumdan ayrıştırıldıklarını diğer bir anlamda etnik ayrımcılığa tabi tutulduklarını gerekçe göstererek etnik terörizme başvurmaktadırlar (TERAM, 2020).

Etnik terörizm dışında bir terör eyleminin çok daha farklı gerekçeleri olabilmektedir. Güç boşlukları, güçsüz bir devlet modeli, devletin uyguladığı sert ideolojiler veya politikalar… Bu nedenle bir veya birden çok gerekçe terör eylemini gerçekleştirmek için yeterli olmaktadır.

Terörizm, siyasi davalar üzerine olabilirken aynı zaman da dini ideolojiler üzerine de olabilir. Milliyetçi duyguları ve dini ideolojileri ön planda olan terörizmin sonuçları çok daha ciddi olabilmektedir.

4.Terörizm Psikolojisi

Dünya üzerinde her şey insan ve insan psikolojisi ile ilgilidir. Terörizm hem terörü gerçekleştiren kişi de hem de halkın psikolojisinde derin hasarlar bırakabilmektedir. Bilim insanları terörizmin psikolojisi üzerine yaptığı araştırmalara göre teröristlerin psikolojik olarak sorunlu bireyler olmadıkları saptanmıştır. Terörü gerçekleştiren bireyler köklerinde özgüveni eksik ve bir karakter oturtamamış kişilerdir. Örneğin, M. Taylor Fravel terörizm psikolojisi ile ilgili ikili bir ayrım ile terörist tanımlaması yapmaktadır. Ona göre teröristlerin bazıları özgüveni eksik ve başarısız bir bireyken bazıları kendine güvenen, zeki kişilerdir (Demirci, 2008). Eylemlerinin zihinsel arka planında yatan nedenler ise haksızlık, çaresizlik ve agresif duygular olduğu yönündedir. Bu nedenle teröristlerin hemen hemen hepsinin ortak noktası bir yere ya da gruba ait olma yönündeki hisleridir (Demirli, 2011, s. 67-69).

Etnik terörizm kimliğindeki teröristlerin psikolojik güdüleri de vardır. Bunlar; yas tutmama, hayatta kalma, ayrıştırılma, mağdur veya ezilmişlik psikolojisi gibi çeşitli nedenler olabilmektedir (Çevik, 2009). Bu içsel güdüler teröristlerin psikolojisinde hep diri tutulur. Diri tutulan bu psikolojik iç güdülerle ulusa veya uluslararası olaylara karşı saldırgan hareketler sergilemeleri de kaçınılmazdır.

6. Terörizmin Politik Psikolojiye Yansıması

Teröristler eylemlerini gerçekleştirirken insan psikolojisine yönelik taktikler uygulamayı hedeflerler. Bunlar genellikle halka yöneliktir. Terör olayları tarih boyunca halk üzerinde travmalar yaratmıştır. Günümüze gelindiğinde terörün sınır tanımamazlığı halkın yaşadığı travmaları daha fazla arttırmıştır. Bu bağlamda I. Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkmış olan ve üzerine çok fazla araştırma veya yazılar bulunmayan Politik Psikoloji alanı çok önem arz etmektedir. Zira bu alan salt olaylara bakmaz olayları her yönüyle inceler, Inter disipliner bir karakter özelliği olması da bundan kaynaklanmaktadır. Örneğin Türkiye’de yaşanan terör olaylarına karşı Türkiye yeterince önlemler alıyor mu? İnsanlar psikolojik olarak bu durumlardan nasıl etkileniyor? Politik Psikoloji Türkiye’de yaşanan terör olaylarını siyasi, politik ve psikolojik boyutuyla iç ve dış faktörleri de hesaba katarak toplumun psikolojisinde yaratılan hasarları, travmaları incelemektedir. Ülkemizde bu sorunlara karşı ilk defa 1992 yılı itibarıyla Başbakanlığa bağlı Politik Psikoloji Merkezi kurulmuş ve 1997 yılına kadar araştırmalar sürdürülmüştür. Günümüzde buna benzer dernekler veya merkezler kurulmakta ve bu alana ilgi artmaktadır.

Sonuç olarak, dünya tarihi, savaşlar tarihinden terör olaylarıyla birlikte kin ve nefretlerle dolu bir tarihe evirilmektedir. Nasıl ki tarihte bir zamanlar Emperyalizm adı altında devletlerin kurulmasını engellemek ve dünya hakimiyetini elde etmek amacı güdülmüşse günümüzde Terörizm de milli hakimiyetin tüm kurallarını, demokrasilerini yıkmak yeni bir devlete hâkim olma isteği Emperyalizm düşüncesi ile benzerlik taşımaktadır. Brian Michael Jenkins “Terörizm bir tiyatrodur” ifadesinden hareketle, terör halka göz dağı vermek amacıyla kurgulanmış bir oyundur. Terörizm politik temelleri olan bir silahtır ve bu silahı defalarca halka, masum insanlara doğrultmuştur. Terörizme karşı halk daha fazla bilinçlendirilmelidir bu konuda devlete, medyaya büyük sorumluluklar düşmektedir.

Kaynakça

Arıboğan, D. Ü. (2021). D. Ü. Arıboğan içinde, Travmaların Gölgesinde Politik Psikoloji (s. 10). İstanbul: İnkılap Kitabevi.

Çevik, A. (2009, 11). Terörizmin Psikolojisi. Türk Yurdu: https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=2474 adresinden alınmıştır.

Çevik, A. (2009). Türkiye’de Terörizmin Politik Psikolojisi. Ankara: Dost Kitabevi.

ÇEVİK, A. (tarih yok). Türk Yurdu. https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=2474 adresinden alınmıştır.

Demirci, S. R. (2008, Nisan 17). Terörizmin Psikolojisi. TASAM: https://tasam.org/tr-TR/Icerik/849/terorizmin_psikolojisi adresinden alınmıştır.

Demirli, A. (2011). Terörizm, Psikososyal Etkileri ve Müdahale Etkileri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4, 67-69.

Sayar, K. (2018, Ekim 19). İnsana Dair . Kemal Sayar: https://kemalsayar.com/insana-dair/terorun-psikolojisi adresinden alınmıştır.

TERAM. (2020, Kasım 28). Terörizm ve Radikalleşme ile Mücadele Araştırma Merkezi. TERAM: https://www.teram.org/Icerik/etnik-terorizm-nedir-98 adresinden alınmıştır.

Yayla, A. (2015). Terör ve Terörizm Kavramlarına Genel Bakış. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 336-338.