Srebrenitsa Soykırımı

Temmuz 11, 2023 Ahmet Yiğit Kale

Soğuk Savaş Dönemi’nden sonra Karadağ, Sırbistan, Bosna Hersek, Hırvatistan, Slovenya ve Makedonya’dan oluşan Yugoslavya parçalanmıştı. Bu federe devletlerden Bosna Hersek, 29 Şubat-1 Mart 1992 yılında Aliya İzzetbegoviç’in önderliğinde yapılan referandumla bağımsızlığını ilan etti. Bağımsızlık kararı BM, ABD ve birçok ülke tarafından tanınıp kabul edilirken komşusu Sırbistan, bu bağımsızlık kararını kabul etmedi. Bosna’yı ele geçirmek isteyen ve Sırpların yönetimi altındaki Yugoslav askerleri tarafından silahlandırılan Bosnalı Sırplar, 1992 yılında başlayan ve 3 yıl süren adına ‘etnik temizlik’ dedikleri katliamla Boşnak Müslümanlara saldırdı. Bu 3 yıl süren Bosna Savaşı’nda İzzetbegoviç önderliğindeki Bosna Hersek halkı kuzey ve doğu bölgelerinde Sırplar’a karşı, batıda ise Hırvatlar’a karşı mücadele verdi. Bu savaş süresi boyunca Sırplar dünyanın gözü önünde büyük katliamlar gerçekleştirdi. Bunlardan en büyüğü Bosna’nın doğusunda ve Sırbistan ile sınırı oluşturan, 1993’te BM tarafından ‘güvenli bölge’ ilan edilen Srebrenitsa’da gerçekleşti.

SOYKIRIM

Yeni dünya düzeninde modern savaş tarihinin en uzun kuşatma süresi olan bin 425 gün sonunda Sırplar, Srebrenitsa kasabasını ele geçirdi. Güvenli bölgeyi koruyan 400 Hollandalı barış gücü askeri, 25binin üzerinde savunmasız Boşnak halkını birkaç kilometre uzaklıktaki Potaçari’de bulunan bir fabrikaya yerleştirdi. Hollandalı komutan Thom Karremans, 11 Temmuz 1995 günü savunmasız ve çaresiz Bosna halkını ‘Sırp Kasabı’ lakaplı Ratko Mladiç komutasındaki askerlere teslim ederek büyük katliamın başlamasına sebep oldu. Sırp askerler 13-18 Temmuz arasında kadın, çocuk, yaşlı dinlemeden tüm halka büyük acılar çektirerek katlettiler. Özellikle askerlik çağındaki erkekler trenlere bindirilerek kurşuna dizilmeye götürüldü. Birçok Boşnak bu katliamdan kaçmak için Tuzla’ya doğru dağlık alanlardan ilerledi fakat Sırp keskin nişancıları savunmasız insanları birer birer öldürdü. Sadece bu yol üzerinde 10 günü aşkın sürede 10binden fazla insan hayatını kaybetti. 5 gün süren bu katliam sonunda 8bin 372 kişi katledildi. 3 yıl süren savaş 14 Aralık 1995 yılında ABD’nin Ohio eyaletindeki Dayton kentinde imzalanan Dayton Anlaşması ile sona erdi. Anlaşmayı Bosna Hersek Cumhuriyeti lideri Aliya İzzetbegoviç, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti lideri Slobodan Milosevic ve Hırvatistan Devlet Başkanı Franjo Tudman imzaladı. Anlaşmanın ardından bölgeye NATO güçleri gönderildi. Bu savaş sonucunda 312bin kişi hayatını kaybetti. 2milyon kişi evini, yurdunu terk etmek zorunda kaldı. Birçok insanın katledilip toplu şekilde öldürülmesindan ötürü gün geçtikçe yeni toplu mezarlar ortaya çıkıyor. Bulunan cesetler her sene 11 Temmuz’da törenle defnediliyor.

ULUSLARASI HUKUKUN KATLİAMA BAKIŞI

Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi, Bosnalı Sırpların eski lideri olan Radovan Karadziç’i bu yaşanan katliamlardan sorumlu tutarak 40 yıl hapis cezası verdi. Bunun yanında Sırp komutan Radko Mladiç, Srebrenitsa katliamının da aralarında bulunduğu birçok suçtan yargılanarak müebbet hapis cezası aldı. BM’nin yargı kolu olan Uluslararası Adalet Divanı ise 2007 yılında Srebrenitsa kasabasında yaşananları soykırım olarak nitelemiş fakat sorumlusunun Sırbistan olmadığına karar vermiştir. Eski Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Milosevic, Srebrenitsa’daki soykırımla suçlanmış ancak Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi’ndeki yargılanması devam ederken tutuklu bulunduğu cezaevinde yaşamını yitirmiştir. Bugüne kadar Srebrenitsa soykırımı ile ilgili açılan davalarda 45 Sırp toplamda 699 yıl hapis cezası almıştır.

Yazımı Bilge Lider Aliya İzzetbegoviç’in şu sözleriyle bitirmek istiyorum: “Türk’ün Evladı, Biz Boşnak’ız ama Türk’üz de. Sen de kalbimde taşıdığım acıyı taşıdığın kadar Boşnak’sın. Utanacak tarihimiz, saklayacak hafızamız yok. Sırp’a karşı sorumlu olduğumuz için değil, yasayla zorunlu kılındığı için değil, kimimiz dinimiz, kimimiz milletimiz, kimimiz Kitabımız, kimimiz ahlakımız sebebiyle vicdan sahibi olduk. Birileri öyle istediği için değil, vicdan bunu tarif ettiği için hiçbir milletin diline, dinine, mezhebine karışmadık.”

YAZAR: Ahmet Yiğit KALE