TÜRKİYE-AFGANİSTAN İLİŞKİLERİ ve TÜRK ASKERİ’NİN AFGANİSTAN’DAKİ VARLIĞI

Bir Asya ülkesi olan Afganistan’ın en büyük ikinci etnik grubu Türklerden oluşmaktadır. Tarihe baktığımızda Afganistan’ın Türkler ile ilk teması Gazneli Mahmut dönemine dayanmaktadır (Nimani, 2014). Afganistan’da yaşayan Türklerin çoğunluğunu Özbekler, Kırgızlar ve Türkmenler oluşturmaktadır (Nimani, 2014). 1919 yılında Amanullah Han tarafından Afganistan İstiklal Mücadelesi verilirken aynı dönem Türkiye’de de İstiklal Mücadelesi verilmekteydi. Daha sonraki dönemlerde Amanullah Han, Mustafa Kemal Atatürk’ün yaptıklarından etkilenmiş ve aynı icraatları Afganistan’da da uygulamaya sokmak istemiştir. (Nimani, 2014) Aynı dönemde İstiklal Mücadelesi veren Türkiye ve Afganistan birbirleriyle daha da yakınlaşmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti döneminde Türk askeri Afganistan Askerî Heyeti Başkanı Mehmet Kazım Orbay (TC. Milli Savunma Bakanlığı) ile birlikte Afganistan’a girmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün ‘‘Güçlü Bir Ordu Kurma’’ önerisi ilk başta ciddiye alınmasa da daha sonra Emanullah Han geçte olsa bu fikri uygulamaya sokmuştur. Türkiye’nin gönderdiği Kazım Orbay Başkanlığı’ndaki heyet sorunu çözmüştür ve Türkiye Afganistan’ın Uluslararası yalnızlığını fark ederek Afganistan’ın Milletler Cemiyeti’ne katılmasını sağlamıştır (Nimani, 2014).

Afganistan’da bulunan Peştun asıllı Afganlardan oluşan Taliban Örgütü Türk askerinin Afganistan’da bulunmasına karşı çıkmaktadır (TEMİZYÜREK, Barın, & Ustabulut, 2016). Ancak Afganistan’da en rahat hareket eden yine Türk askeridir. Bunun başlıca sebebi Afgan Halkı ile Türk Halkı’nın ortak geçmişi ve aralarındaki manevi bağlardır. Halkların yanı sıra bu bağlar devletler düzeyinde de mevcuttur. Türkiye-Afganistan ikili ilişkileri her daim iyi gitmiştir.

Türkiye 2007 yılında Kabil Bölge Komutanlığı görevini üstlenmiş daha sonra 2009 yılında aynı görevi ikinci kez üstlenmiştir (Nimani, 2014). Türk askerinin Afganistan tarafından ne kadar önemli göründüğünü şu örnekle de gösterebiliriz: Dönemin Afganistan Savunma Bakanı Muhammedi, Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Bakanı Yılmaz ile görüşmesinde şunları söylemiştir; ‘‘”NATO kuvvetlerinin Afganistan’dan çekilmesinin ardından Türk askerinin burada kalması her iki ülke tarafından da olumlu bulundu. Başkanımız dahil herkes Türk askerinin burada kalmasını istiyor” (Anadolu Ajansı, 2013).

2002-2003 arası yaklaşık 8 ay boyunca 1400 kişiden oluşan Türk kuvvetleri ISAF’ın komutasını yürütmüştür. ISAF-VII’nin komutasını daha sonra 2005 yılında Türkiye tekrar üstlenmiştir. Dönemin ISAF Komutanı McCrystal Afganistan Halkı’yla iyi ilişkiler hususunda Türk Ordusundan çok şey öğrendiklerini dile getirmiştir (TEMİZYÜREK, Barın, & Ustabulut, 2016).

Günümüzde Amerikan askerlerinin tamamen Afganistan’dan çekilmesinin ardından Kabil Havalimanı’nın güvenliğini Türk Askerinin sağlaması, Türkiye’nin Afganistan için yapacağı yeni bir şey değildir. Sadece bunlardan biridir. Atatürk döneminden bugüne Türkiye Modern Afganistan için her türlü yardımlarda bulunmuş ve bulunmaya da devam etmektedir. Maddi ve diğer türlü yardımların yanı sıra özellikle Türk askerinin desteği Afganistan için büyük önem arz etmektedir.

ANAHTAR KELİMELER

*AFGANİSTAN

*TÜRK ASKERİ

*TALİBAN

*KABİL

*EMANULLAH HAN

Kaynakça

ÇELİK, D. M. (2018, Kasım). Turkey’s Middle East Policy Shaped in the Axis of Sadabad Pact. Journal of History Studies, 10(8), 93-108.

Anadolu Ajansı. (2013, Nisan 3). Türk askeri 2014’ten sonra da Afganistan’da. Nisan 2013 tarihinde aa.com.tr: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turk-askeri-2014ten-sonra-da-afganistanda/258932 adresinden alındı

Başaran, D. (2021, Şubat 28). 100. Yılında Türkiye-Afganistan İlişkileri. Şubat 2021 tarihinde Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmalar Merkezi. adresinden alındı

Nimani, A. (2014). TÜRKİYE VE AFGANİSTAN İLİŞKİLERİ . Kırıkkale: T.C KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ULUSLARARASI İLİŞKİLER ANABİLİM DALI.

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (tarih yok). Türkiye-Afganistan Siyasi İlişkileri. mfa.gov.tr: https://www.mfa.gov.tr/turkiye-afganistan_siyasi-iliskileri.tr.mfa adresinden alındı

TC. Milli Savunma Bakanlığı. (tarih yok). Mehmet Kazım Orbay. www.tsk.tr: https://www.tsk.tr/Sayfalar?viewName=KazimOrbay adresinden alındı

TEMİZYÜREK, F., Barın, E., & Ustabulut, M. Y. (2016). AFGANİSTAN’IN DİL POLİTİKASI VE AFGANİSTAN’DA TÜRKÇE EĞİTİMİ TARİHİ. Türkbilig(32), 155-168.