Türkiye – Birleşik Arap Emirlikleri İlişkileri
İngiltere’den 1971 yılında bağımsızlığını kazanarak, 7 emirlikten oluşan federasyon olan Birleşik Arap Emirlikleri bir monarşi devletidir. Başkenti ve ülkenin siyasi, endüstriyel merkezi Abu Dabi ve başlıca ticaret ortakları Çin, Hindistan, Suudi Arabistan, ABD, Almanya, Japonya, Irak ve İsviçre’dir. İlk devlet başkanı Abu Dabi Emiri Zayid bin Sultan el-Nahyan 2004 yılına kadar iktidarda kalmış sonrasında monarşinin veyahut siyasi parti yokluğunun getirdiği mutlak sonuç olarak yerine oğlu Halife bin Zayid el-Nahyan gelmiştir. Zengin petrol kaynakları Basra ve Umman körfezlerinin kıyısı ile birleşince; ülkenin nüfusunun çok hızlı artışı sonucunu doğurmuştur. Bu nedenle ülkede %90 civarında göçmen işçi bulunmaktadır. Son zamanlarda lüks ve zenginlik denilince akla gelen Dubai için ise Singapur ve Hong-Kong modellerinin örnek alınmış olduğu söylenmelidir. [1]
Arap Dünyası’nda kendini gösteren bir ülke olabilmek için ekonomik kalkınmaya çok önem vermekte ve son 1 yılda Suudi Arabistan ile arasındaki rekabet ve Covid-19’un negatif küresel etkileri nedeniyle İngiltere, Japonya ve Endonezya ile serbest ticaret antlaşmaları yapmıştır (TOL & TAŞPINAR, 2021).
Son bir yıla ve günümüz gelişmelerine gelmeden BAE’nin Arap Baharı sonrası Türkiye ile çıkar çatışmalarına değinmek günümüz konjonktürünü algılayabilmek için değerli olacaktır.
2013-2015 yılları arasında bu iki ülke arasında çok keskin bir fikir ayrılığı yaşanmıştır. Türkiye ilkesel olarak seçilmiş Mısır Cumhurbaşkanı’nı desteklerken, BAE 2013 Temmuz ayında Sisi liderliğinde yapılan darbeyi desteklemiştir. Bunun sonucunda ekonomik ilişkiler zarar görmüş ve 2013 yılındaki 2,2 Milyar ABD doları olan ihracat gelirleri 2015 yılına gelindiğinde 647 milyon ABD dolarına düşmüştür. Bunun sonucunda global dünya düzeninin getirdiği bir sonuç olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yumuşama sinyalleri dış politika arenasında vuku bulmuştur (RANTİSİ & KEKİLLİ, 2017). Bunun üzerine 2016 yılının mayıs ayında Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu BAE’ye gitmiş ve üst düzey temaslarda bulunmuştur.
Şeyh Muhammed bin Zayed El-Nahyan ile temasta bulunan Çavuşoğlu, “Bundan sonraki süreçte iki ülke arasındaki ilişkilerin, özellikle Suudi Arabistan’la beraber bölgenin istikrarı ve güvenliği için ne kadar önemli olduğunu karşılıklı vurguladık.” ifadesini kullanarak ilişkilerin yeni bir boyut kazandığını dile getirmiştir (TELCİ, 2016).
İki ülke arasındaki bu yumuşama evresinde Katar krizi vuku bulmuş ve iki ülke yeniden karşıt politikalar yürütmeye başlamıştır. Suudi Arabistan liderliğindeki bazı Arap ülkelerinin Katar’ı politik ve ekonomik açıdan ablukaya alması, Suudi Arabistan ile çok yakın ilişki içerinde bulunan BAE ile Katar’ın yanında duran Türkiye’nin arasında gerilimin artmasına neden olmuştur (DW, 2017). Bunun sonucunda Zayed ve Selman yakınlığı daha da artmış ve dış politika konularında İran birinci tehdit sıralamasından ikinci sıraya düşmüştür. Buna ek olarak Müslüman Kardeşler’e olan karşıt tavrını dış politikaya yansıtmış ve bu ve bunun gibi İslami grupları terörist ilan etmiştir (RANTİSİ & KEKİLLİ, 2017). Arap Devrimi’ne kadar sınırlı dış politika hamleleri ile bilinen BAE bu dönemde son derece agresif, mücadeleci, meşru yönetimler yerine otoriter rejimleri destekleyici bir dış politika doğrultusunda hareket etmiştir (AA, 2020).
Günümüz gelişmelerini algılayabilmek için ise belirtilmesi gereken bir diğer nokta şudur: 2017 yılında başlayan Körfez krizinin 2021 Ocak’ta Kuveyt ve ABD önderliğinde Suudi Arabistan’da çözülmüş, bunun akabinde Türkiye-Suudi Arabistan, Türkiye-Mısır ve Suudi Arabistan-Irak ilişkileri diplomasi ve diyalog süreçlerini ile geliştirilmesi hedeflenmiştir (ERELİ, 2021).
Bunun akabinde 2021 Ağustos ayındaki diyaloglara göre iki ülke arasında ekonomik ilişkilere ivme kazandırılması kararlaştırılmış ve resmi açıklamalarda bulunulmuştur (BBCnews, 2021).
Belirtilen gelişmelere bakıldığında iki ülkenin ilişkilerinin yumuşadığı çok net bir şekilde gözlemlenmektedir. Fakat ne oldu da 2016 yılındaki darbe girişimde sponsor oldukları iddia edilen BAE ile anlaşmalar hız kazandı?
Öncelikle bu noktada BAE ile Suudi Arabistan arasında son 1 yıldaki rekabet çok önemli bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun nedenleri Suudi Arabistan’ın BAE’deki yatırım merkezlerini kendi ülkesine getirmek istemesi, yani bir nevi BAE gibi serbest ticaret merkezi-şehri- oluşturmak istemesiydi. Bir diğeri ise Suudi Arabistan petrol fiyatlarının düşük olmasını isterken, BAE’nin yüksek olmasını istemesiydi. Bu yatırım kavgası sonrasında BAE Suudi Arabistan’a ekonomik açıdan ne kadar bağımlı olduğunu fark etti. Yatırımlarını ,ikinci paragrafta da belirtildiği üzere, başta sömürgesinden kurtulduğu İngiltere, Japonya ve Endonezya ile yaptı. Türkiye açısından bakıldığı zaman ise Covid-19 nedeniyle yükselen enflasyon ve bu durumun muhalif tabakayı arttırması nedeni ile Merkez Bankası’na dolar girmesi gerektiği düşünülüyor. Bu iki ülkenin yumuşama sürecinde bir diğer önemli nokta ise artık Müslüman Kardeşler’in eskisi kadar tehdit oluşturduğu algısının ortadan kalkmış olduğudur – tehdit normal de karşılanmamaktadır- (TOL & TAŞPINAR, 2021).
Literaturverzeichnis
AA. (27. 05 2020). AA. Von AA: https://www.aa.com.tr/tr/analiz/bae-nin-orta-dogu-da-demokratiklesme-karsiti-politikalari-basarisiz-olmaya-mahkum/1854966#
BBCnews. (24. 11 2021). BBC news. Von BBC news: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59392737
DW. (4. 7 2017). DW. Von DW: https://www.dw.com/tr/katar-krizi-ve-türkiyenin-riskli-oyunu/a-39543985
ERELİ, G. (6. 9 2021). ORSAM. Von ORSAM: https://orsam.org.tr/tr/turkiye-bae-iliskilerinde-yeni-donem/
İNSAMER. (kein Datum). İNSAMER. Von İNSAMER: https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-birlesik-arap-emirlikleri/#
RANTİSİ, M., & KEKİLLİ, E. (-. 8 2017). SETA. Von SETA: https://setav.org/assets/uploads/2017/08/AnalizBae.pdf
TELCİ, İ. N. (6. 5 2016). ALJAZEERA TURK. Von ALJAZEERA TURK: http://www.aljazeera.com.tr/gorus/turkiye-bae-iliskilerindeki-yumusamayi-anlamlandirmak
TOL, G., & TAŞPINAR, Ö. (25. 11 2021). Medyascope. Von Medyascope: https://www.youtube.com/watch?v=d2qHO76ltZ4
https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-birlesik-arap-emirlikleri/# ↑
