Türkiye’de Özel Sektör ve İstihdam Durumu

YAZARLAR: Ayşe UYSAL & Sedat YILDIZ

Türkiye’de özel sektörü incelemeden önce özel sektörün ne olduğundan bahsedelim. Özel sektör ekonominin özel kişi veya kuruluşların elinde bulunması anlamına gelmektedir. Tek amacı kâr elde etmek olan bu sektör kamu sektöründen oldukça farklıdır. Özel sektörde çalışmayı artıları ve eksileriyle Türkiye perspektifinden; beraberinde özel sektör ve kamu sektörünü, aralarındaki farkları ile inceleyeceğiz.

Özel sektör denilince akla özgür teşebbüs gelmektedir. Özgür teşebbüs, kişinin istediği gibi sermaye elde etmesiyle, istediği alanda istediği gibi sermayesini kullanabilmesidir. Mutlaka özgür teşebbüsü de kısıtlayan kanunlar vardır ancak genel itibariyle özel sektör finansmanda, yönetimde, denetimde ve üretimde hürdür. (ÖZDEVECİOĞLU, 2002). Kamu sektöründe olduğu gibi sadece işlerin yapılmış olması özel sektör için yeterli değildir. Özel sektör için asıl amaç başarıdır (ÖZDEVECİOĞLU, 2002). Özel sektörde yöneticilerin başarısız olma gibi bir lüksü yoktur. Başarısızlık durumlarında işlerini kaybetme riski çok yüksektir.

Kamu sektörü dediğimiz zaman ise akla sosyal hizmet gelmektedir zira bu anlayışla kurulmuştur. Kamu hizmeti “devlet veya diğer kamu tüzel kişileri tarafından veya bunların gözetim ve denetimleri altında genel, kolektif ihtiyaçları karşılamak, kamu yararını sağlamak için kamuya sunulmuş devamlı ve muntazam faaliyetler” olarak tanımlanmaktadır (ÖZDEVECİOĞLU, 2002).

Türkiye’de özel sektörde çalışmayı üç aşamada inceleyebiliriz. İlk kez bu sektöre katılanlar, bu sektörde uzun süre çalışmış olanlar ve hayatını bu sektöre adamış olanlar. İlk kez çalışacaklar için özel sektör zorlayıcı ve yorucudur. Türkiye’de genel olarak zor çalışma şartlarına sahip olan özel sektör aynı zamanda deneyim sahibi olmak için de çok uygun bir sektördür. Birçok açıdan deneyim sahibi olunduğu gibi yükselme olanağı da kamu sektörüne göre daha kolay ve hızlı gerçekleşebilir. Tabi bu yükselme kısmı tamamen kişinin azmi ve çalışmasıyla doğru orantılıdır. 5 yıl çalışıp 1 kademe yükselen insanlarda var, 3 yıl çalışıp 2 kademe yükselen insanlarda vardır. Bu tamamen kişinin kendi çabası ve başarısına bağlı. İlk dönemlerin çok zorlayıcı ve yorucu olduğu özel sektör, sonraki dönemlerde artan tecrübe ile daha rahat bir hal almaktadır. Tecrübenin ve özel sektörde ki geçmişinin değeri kişiyi daha da ileri götürmektedir.

Özel sektör çalışanları, kamu çalışanlarına kıyasla kendilerine daha az vakit ayırabilmektedir. Ast-üst ilişkisine bakıldığında ise kamu çalışanları için bu ilişki daha sağlam ve kurallara dayalıdır. Özel sektör çalışanları arasında ise ast-üst ilişkisi, daha çok üstün inisiyatifine bağlıdır. Özel sektördeki denetim ve kurallar kamu sektörüne göre daha zayıf olduğu için özel sektördeki üstler daha rahat hareket edebilmektedirler.

Türkiye’de 2018 yılının istatistiklerine göre istihdam oranı %47,4’tür. Bu istihdam oranının çoğunluğu özel sektöre aittir (KORKULU & KOLÇAK, 2019). Özel sektördeki istihdam oranının kamu sektörüne göre daha fazla olması, özel sektörde iş bulma olanaklarının kamu sektörüne göre daha kolay olmasıdır. Kamu çalışanları ve özel sektör çalışanları aynı niteliklere sahip insanlar değildir. Kamu çalışanları; çalışacağı pozisyona ve alana göre istenilen eğitim düzeyini görmüş olması ve de sunulan sınav şartını başarı ile geçmiş olması gerekmektedir. Özel sektörde ise bu durum biraz daha farklıdır. Özel sektörde işe alımlar adayın niteliklerine bağlıdır. Alınacağı pozisyona göre işverenin istediği niteliklere sahip olması o kişinin işe girmesi için yeterlidir.

Birçok insan daha yüksek maaş, kariyer planı için özel sektörü isterken birçok insan da kamu sektörünü tercih ederek iş güvensizliğini ortadan kaldırmak, maaşlarını teminat altına almak ve daha uygun saate çalışmak istemektedir (KORKULU & KOLÇAK, 2019). Kamu sektörü ve özel sektörü tercih etme durumu bazen tercihten çok zorunluluk durumuna da dönüşebiliyor. Zira özel sektörde iş sahibi olmak kamu sektöründe iş sahibi olmaktan daha kolay. Kamu sektöründe iş sahibi olmayı başaramayan insanlar mecburiyetten ötürü özel sektörde çalışmaktadırlar.

Kaynakça

ÖZDEVECİOĞLU, M. (2002, Temmuz-Aralık). KAMU VE ÖZEL SEKTÖR YÖNETİCİLERİ ARASINDAKİ DAVRANIŞSAL ÇALIŞMA KOŞULLARI VE KİŞİLİK FARKLILIKLARININ BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(19), 115-134.

KORKULU, A., & KOLÇAK, M. (2019). KAMU VE ÖZEL SEKTÖR AYRIMINDA İSTİHDAM EDİLENLERİN BAZI RAHATSIZLIKLARA YATKINLIK DÜZEYİ. Journal Of Social Sciences Institute(14), 381-391.